20.10.2005

Z cyklu "Korespondencja Sztuk wg Zbigniewa Barana -
"WOKÓŁ PORTKÓW ODYSA" JANA JÓZEFA SZCZEPAŃSKIEGO

Michał Szczepański
Mityczny Odys Homera ciągle powraca w różnych epokach historycznych, wciela się we współczesne mu postacie, przyjmuje charakterystyczne kostiumy, maski. Odwoływał się do niego Dante, Wyspiański, Kantor...

W programie Korespondencja sztuk jego autor zainscenizował seans z Odysem-chłopem: "Wincentym" z powieści Portki Odysa J. J. Szczepańskiego. Bohater opowieści Wincenty z Kasinki Małej/Mszany Dolnej jako młody chłopak żądny przygód i chleba wyemigrował w okresie międzywojennym zza oceany. Imał się wszelkich robót: kucharza na statkach, drwala w puszczy kanadyjskiej, przemytnika alkoholu w czasach amerykańskiej prohibicji, taśmowego robotnika w chicagowskich zakładach konserw, pomywacza, zamiatacza. Po przemierzeniu niemal wszystkich kontynentów wrócił z uciułanym kapitalikiem w połowie lat 30-tych do swojej rodzinnej wsi. I tutaj nastąpiła tragedia-zawód Odysa-Wincentego: marzyciela i "amerykańskiego bogacza", którego założony we wsi sklep zbankrutował wskutek hojnie udzielanych kredytów. Zamiast wdzięczności Wincenty dostąpił wzgardy i szyderstwa, stając się pośmiewiskiem wiejskiej społeczności.

Zbigniew Baran

Z udziałem autora programu i zaproszonego syna pisarza - Michała Szczepańskiego - filmowca i scenarzysty doszło do rekonstrukcji fabuły powieści, jej rozbioru w warstwie narracji i stylu, faktografii i tła historycznego. Po raz pierwszy zostały przeczytane publicznie fragmenty Dziennika pisarza, opracowywane do druku przez M. Szczepańskiego, dotyczące powstania książki, jak i rozlicznych rozterek autora o sensie literackiej kreacji Odysa-Wincentego. Temat został wzbogacony dokumentacyjną wystawą: portretów pisarza i jego bohatera Stanisława-"Wincentego", fotografiami domu J. J. Szczepańskiego w Kasieńce Małej na Kopieńcu, zdjęciami okolicznych krajobrazów i mitycznej w powieści góry Lubogoszcz, oraz reprodukcją rękopisu z Dziennika pisarza.

Pytanie o korespondencję sztuk w tym programie jest pytaniem o relację wyobraźni literackiej pisarza z wyobraźnią swojego chłopskiego bohatera, na ile jest ona wiarygodna i autentyczna, i na ile losy Wincentego można zbeletryzować, by wpisać się w uniwersalny mit Odysa?